شما معلمان عزیز، در طی تدریس خود، تجاربی کسب میکنید که بسیار باارزش است و همکارانتان نیز میتوانند از آن بهره ببرند. مربیگری همتا (۱) یکی از راههای به اشتراک گذاشتن تجارب معلمان با یکدیگر است. در این روش معلمان، تجارب خود را با یکدیگر به اشتراک گذاشته و با روش‌ها و استراتژی‌های همکاران خود آشنا میشوند. همچنین در این روش، معلمانی که در یک پایه یا یک مقطع تحصیلی تدریس میکنند، میتوانند مسائل و نگرانی‌های خود را، که در کلاس با آنها مواجه اند، با همکاران خود در میان بگذارند و در محیطی آرام و دوستانه، حتی بدون حضور مدیر مدرسه، در رفع این نگرانی‌ها به یکدیگر کمک کنند. مربیگری همتا جزئی از نظام نظارتی‌ای است که قبلا مدیران مدارس برعهده داشتند، اما این‌جا معلمان بر کار یکدیگر نظارت میکنند و به هم کمک میکنند تا مشکلاتشان را برطرف کنند.
هنگامی که معلمان و مربیان بتوانند از مربیگری همتا خوب استفاده کنند، رغبت بیشتری دارند تا با آگاهی بیشتر و تحقیق عمل کرده و حتی در برخی موارد خطرها را بپذیرند. مادامی که معلمان با همکاران مورد اعتماد خود در این فرآیند مشارکت میکنند، بهتر میتوانند مناسب‌ترین عمل در کلاس را درک کنند و نتایج مطلوبتری به‌دست آورند. در واقع، استفاده از این روش به معلمان کمک می‌کند تا با همکاری یکدیگر به تدریج حرفهای‌تر شده و مستقل عمل کنند. همچنین می‌توان از نتایج استفاده از این روش، بر سطح عملکرد حرفهای معلمان در ارزشیابی از آنها استفاده کرد که به‌طرز چشمگیری در پیشرفت شغلی معلمان موثر است. همچنین، از آن‌جایی که نقش مدیران جهت نظارت محدود است، نقش نظارتی معلمان در ضمن همکاری نیز، پررنگ‌تر خواهد بود.
اجرای روش مربیگری همتا نیاز به چه محیطی دارد؟
این روش به مدرسه‌ای با جو حمایتی نیاز دارد، زیرا حمایت از یکدیگر، یکی از اساسی‌ترین اصول این روش است و اگر معلمان حامی هم نباشند دیگر رغبتی به طرح مسائل خود ندارند. جو حمایت‌گر و مثبتْ احساس تنهایی معلم را کاهش میدهد و نگاه او را به مسائل کلاس عمیق‌تر و تخصصی‌تر می‌کند، زیرا او نه تنها به مسائل خود فکر می‌کند، بلکه به مسائلی که همکارانش مطرح میکنند هم حساس می‌شود و برای کمک به آنها دنبال راه‌حل می‌گردد. توجه به این نکته ضروری است که در مباحث گروهی در این روش، هیچ پاسخ صحیح یا غلطی وجود ندارد، بلکه در آن افراد از تجارب هم و نکات قابل توجه در آنها استفاده میکنند.
چرا مربیگری همتا در نظام نظارتی اهمیت دارد؟
در این‌جا چهار دلیلی که در منابع مختلف مربیگری همتا، به‌عنوان وسیلهای بااهمیت در نظام نظارتی، ذکر شده است برای شما توضیح می‌دهم:
۱- حمایت از یادگیری بزرگسالان: این حمایت موجب می‌شود افراد به هم احترام بگذارند. نظر بدهند و نظرات دیگران را در یک گروه حرفهای بشنوند و احساس ارزشمندی کنند.
۲-مهارت خود _ راهبری: از آن‌جایی‌که هر معلم، بعد از مشورت با همکاران خود، میتواند درباره‌ی آنچه آموخته و تجربه کرده است فکر کرده و جمع بندی کند، بعد از مدتی میتواند از آموختههایش به‌عنوان اصولی برای پیشرفت خود در شرایط مختلف استفاده کند.
۳- مشارکت داوطلبانه: ممکن است در ابتدا معلمان تمایلی به شرکت در این گروهها نداشته باشند، اما پس از اینکه مشاهده کردند که میتوانند با راهکارهای ارائه شده در این گروه، مشکلات خود را برطرف کنند، خواستار تشکیل چنین گروههایی میشوند.
۴- روحیه همکاری: یکی دیگر از اصلی‌ترین شرایط اجرای این روش وجود روحیه همکاری در بین اعضای گروه است، زیرا قرار است در این گروه معلمان با همکاری و مشورت با یکدیگر مشکلات خود را برطرف کنند.
چرخه‌ی مربیگری همتا
این چرخه در عمل شامل مراحل زیر است:
- ایجاد آمادگی
- نشست قبل از مشاهده (در این بخش، معلمی که مشکلی دارد، آن را قبل از آن‌که در کلاس مشاهده کند، برای همکارانش توضیح میدهد)
- مشاهده همراه با جمع‌آوری داده‌های عینی (حضور یک یا دو نفر از معلمان در کلاس معلمی که مشکل دارد)
- تفسیر و تحلیل داده‌ها (در این بخش همه معلمان با همکاری یکدیگر، دادههایی را تفسیر میکنند که از طریق مشاهده جمع‌آوری کردهاند)
- نشست پس از مشاهده
- ارزیابی چرخه
در این چرخه باید به نکات زیر توجه کرد:
- مرحله‌ی آمادگی با کمیته‌ای مرکب از چند ذی‌نفع (شامل هیات مدیره، مدیر اداره مرکزی، مدیران مدارس، معلمان و رهبران اتحادیه) در سطح منطقه شروع خواهد شد.
- بررسی مدل‌های مختلف مربیگری و تصمیم‌گیری درباره‌ی سیاست‌ها و روش‌هایی که با نیازها و فرهنگ منطقه سازگار است.
- نظارت و راهنمایی کلاس درس، یک فرآیند چرخشی است.
- بهتر است گروه مربیگری همتا حداقل سه چرخه‌ی مشاهده یا برگزاری کنفرانس دوجانبه را در سال انجام دهند.
ابعاد تعامل معلمان در روش مربیگری همتا
تعامل معلمان در روش مربیگری همتا پنج بعد دارد: ایفای نقش، تفکر، توازن، تداوم و حمایت.
ایفای نقش به معنی نقش حمایتی و مشارکتی برای یکدیگر است. یعنی همه‌ی معلمانی که در این گروه شرکت میکنند فعال هستند و نظرات خود را بیان میکنند و هیچ‌کدام از آنها مشاهده‌گر نیست، بلکه همه‌ی اعضا باید تجارب خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.
تفکر از عناصر اصلی هر عمل حرفهای است. مثلا، هنگامی که یک معلم مشکلش را می‌گوید، همکاران او با تامل و تفکر برگرفته از دانش و تجربه‌شان کمکش میکنند و برای بهبود وضعیت او پیشنهاداتی ارائه می‌دهند. آنچه مسلم است، عمل بدون تفکر نتیجه‌ای مثبت نخواهد داشت. تدریس و یادگیری به تفکر و برنامه‌ریزی مدام نیاز دارد.
توازن میتواند معانی گوناگونی داشته باشد. اما منظور کلی از آن این است که همه معلمان در یک سطح از نظر پایه و مرتبه‌ی شغلی هستند و تنها از نظر تجربه متفاوتند. پس این مولفه به ایجاد توازن در گروه کمک می‌کند.
تداوم نیز یعنی از معلمی که از همکاران خود پیشنهاداتی دریافت کرده و بعد در کلاس خود اعمال می‌کند، بازخورد گرفته و بازخورد را دوباره به گروه منعکس کند. این چرخه تا جایی که مشکل به‌طور کلی رفع شود ادامه خواهد داشت. حمایت نیز، همان‌طور که گفتم، کلید اصلی استفاده از این روش خواهد بود. بدون حمایتِ معلمان از یکدیگر نمی‌توانیم به بهترین صورت از این روش استفاده کنیم.
روش مربیگری همتا چه فوایدی دارد؟
همان‌طور که می‌دانیم در دنیای امروز، دیگر معلم را نمی‌توان تنها منبع ارائه‌ی محتوا و تنها منبع برای رفع مشکلات دانش‌آموزان دانست. امروز معلمان نیازمند حمایت، مشورت، دانش به‌روز و کاربردی، مهارت‌های ترکیب و غنی‌سازی این دانش‌ها با یکدیگر و ارتباط با دیگران، خصوصاً همکاران خود، هستند. این مجموعه به شایسته‌سازی و رشد فعالیت‌های معلم، و در نتیجه بهبود نتایج آموزشی آنها منجر خواهد شد. استفاده از این روش، فرصت همکاری با همکاران و معلمان باسابقه و در نتیجه رشد حرفهای معلمان را فراهم می‌کند. همچنین با اینکه نظارت مدیر هیچ‌گاه کاملا از بین نخواهد رفت، اما استفاده از این روش به مدیران امکان میدهد برای معلمانی که مشکلات بیشتری دارند، وقت بیشتری صرف کنند.
انواع مربیگری همتا
بنا بر یک نوع دسته‌بندی مربیگری همتا مربیگری فنی و مربیگری مبتنی بر همکاری را دربرمی‌گیرد. مربیگری فنی مبتنی است بر پیگیری کارگاه‌های آموزشیِ ضمن خدمت برای معلمان که معمولاً این کارگاه‌ها در مناطق آموزشی دایر میشوند. معلمانی که در این نوع مربیگری شرکت میکنند به دنبال استفاده از جدیدترین روش‌های تدریس، ارزشیابی و مدیریت کلاس هستند و قادرند یادگیری‌های جدید خود را در کلاس‌هایشان اعمال کنند. مربیگری مبتنی بر همکاری زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که معلمان در جلسات حضور داشته باشند و بر پاسخ به مسائل یا نگرانی‌هایی تمرکز کنند که در تدریس یا در یادگیری دانش‌آموزانشان با آنها مواجه هستند.
مدل رشد در مربیگری همتا چیست؟
مدل رشد در مربیگری همتا، یکی از جدیدترین مدل‌های اجرای این روش است. در واقع مدل رشدِ مربیگری همتا یک چارچوب مؤثر و در عین حال ساده است که میتواند برای طراحی و اجرای جلسات مربیگری مورد استفاده قرار گیرد. سؤالاتی که در مدل رشد مربیگری همتا مطرح میشوند میتوانند برای کمک به معلمان و همکارانشان در جهت تصمیم‌گیری بهتر، حل مسائل، یادگیری مهارت‌های جدید و پیشرفت در کار آنها مورد استفاده قرار گیرند. اگرچه توسعه‌ی مهارت مربیگری میتواند غیرقابل پیش‌بینی به نظر بیاید، اما این مهارت مهمی است که باید در معلمان ارتقاء یابد. با تمرین و دستورالعمل‌های مناسب، مربیگری همتا آسان‌تر شده و به معلم فعال در ساخت ابزارهای مدیریتش کمک خواهد کرد. سؤالاتی که در این مدل مطرح میشوند عبارتند از:
– هدف: به چه هدفی می‌خواهید برسید؟
۲- واقعیت(وضع موجود): اکنون در چه موقعیتی هستید؟
۳- گزینه‌ها / موانع: چه فرصت‌هایی به شما در غلبه به موانع کمک خواهند کرد؟
۴- راه پیش رو: شما باید چه مراحلی را طی کنید؟
در مجموع مدل رشد، درباره‌ی انتخاب نقطه‌ی تمرکز و برنامه‌ریزی برای آغاز سفر معلمان است؛ سفری که درباره‌ی جایگاه امروز یک معلم، جایگاهی که می‌خواهد به آن برسد و مراحل یا گام‌هایی که باید در مسیر رسیدن به هدف طی کند، تمرکز می‌کند.
نظرتان را بنویسید